Zabytkowa Stacja Wodociągowa "Zawada" w Karchowicach (woj. śląskie) wchodząca w skład Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów S.A. z siedzibą w Katowicach, to kompleks obiektów, parowych urządzeń pompowych i kotłów z lat 20. ubiegłego wieku. Wybudowana z inicjatywy rządu pruskiego w 1895 roku miała pomóc w rozwiązaniu palącego problemu zaopatrzenia w wodę pitną powstających zakładów oraz rozrastających się miast i osiedli w zachodniej części Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Stacja była wielokrotnie rozbudowywana i modernizowana, a do 1967 roku bazowała na zespołach pompowych napędzanych parą wodną wytwarzaną w ogromnych kotłach. Dziś krystalicznie czysta woda czerpana m.in. z odwierconej w 1882 r. do głębokości ok. 200 m studni głębinowej pompowana jest do odbiorców przez elektryczne, nowoczesne agregaty. Szczęśliwym zbiegiem okoliczności i staraniem kolejnych pokoleń pracowników zawadzkich wodociągów (obecnie zakład wchodzi w skład Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów S.A. w Katowicach) monumentalne, zabytkowe urządzenia z epoki pary zachowały się do czasów współczesnych. W roku 2004 teren satcji udostępniono do zwiedzania.
Współcześnie Stacja Uzdatniania Wody „Zawada", choć od 1991 roku wpisana do rejestru zabytków województwa śląskiego, nadal dostarcza doskonałą wodę okolicznym miastom i wsiom, wydobywając ją i z dawnych (pochodzących z przełomu XIX i XX w.), i z nowych studni głębinowych. Wydajne, nowoczesne pompy, napędzane silnikami elektrycznymi sterowanymi elektronicznie, umieszczone są między nieczynnymi już, parowymi agregatami.
Nad jakością wody czuwa laboratorium wyposażone m.in. w sprzęt, pozwalający na ciągły monitoring jej głównych parametrów. Warto dodać, że woda z „Zawady" nie jest i nigdy nie była uzdatniana. Zgodnie z wymogami, przed wtłoczeniem jej do rurociągów, poddana jest tylko dezynfekcji za pomocą podchlorynu sodowego.
Aby wszystkim ciekawym umożliwić zapoznanie się z wytworami dawnej techniki, od roku 2004 część obiektów stacji udostępniona została do zwiedzania. Dodatkową atrakcją jest okazja do porównania starych, parowych urządzeń, wykonanych z niebywałym pietyzmem, starannością, można nawet powiedzieć - artyzmem, z wytworami czasów współczesnych .
W Zabytkowej Stacji Wodociągowej Zawada w Karchowicach, 29 października 2013r., odbyła się lekcja muzealna promująca Szlak Zabytków Techniki z ramienia Urzędu Marszałkowskiego koordynatorem była Pani Aleksandra Iwan. W lekcji pokazowej uczestniczyła młodzież licealna z Salezjańskiego Ośrodka Szkolno – Wychowawczego w Tarnowskich Górach.
Realizowanym tematem zajęć było „Znaczenie wody w przyrodzie”. Młodzież miała możliwość zapoznać się z krótką charakterystyką obiektu, procesem wydobycia wody oraz samodzielnym wykonaniem ćwiczeń i zapisaniu wyników w Kartach ucznia. Zadania polegały na określeniu na następujących parametrów wody:
- Badanie zawartości chloru w wodzie
- Badanie odczynu pH wody
- Badanie mętności
- Podsumowanie tematu i dyskusja zakończyły lekcję muzealną.
Lekcja pokazowa była próbą zachęcenia młodzieży gimnazjalnej i licealnej oraz nauczycieli do organizowania tego rodzaju zajęć na terenie Naszej Stacji Zabytkowej. Jest to okazja nie tylko do zwiedzania ale również do uczestnictwa w ciekawych ćwiczeniach dotyczących oznaczania jakości wody. Wiedzę teoretyczną zdobytą w szkole, uczniowie mogą wykorzystać w praktyce posługując się przyrządami służącymi do badania wody w laboratoriach. Zapoznanie się ze specyfiką pracy w wodociągach i bezpośredni kontakt z analizą wody, pozwala młodzieży w znacznym stopniu zrozumieć tematykę.
Zapraszamy do udziału w Lekcjach muzealnych prowadzonych w Zabytkowej Stacji Wodociągowej Zawada w Karchowicach.
Dla zwiedzających indywidualnie we wszystkie dni tygodnia
- w lecie od 8:00 do 18:00
- w zimie od 9:00 do 16:00
Dla zwiedzających grupowo - po wcześniejszym zgłoszeniu, od poniedziałku do piątku od 8.00 do 13.00
- Stacja udostąpniona jest do zwiedzania codziennie w godzinach 8.00 - 16.00. W szczególnych przypadkach uzgodnionych z kierownictwem SUW „Zawada” może być ona udostępniona w terminach innych niż podane.
- Zwiedzanie może się odbywać wyłącznie z wyznaczonym pracownikiem SUW „Zawada”. Grupa wycieczkowa nie może liczyć więcej niż 30 osób. Osoby niepełnoletnie zwiedzają Stację tylko pod opieką pełnoletnich opiekunów.
- Ponieważ zwiedzanie ma miejsce w czynnym zakładzie przemysłowym może się ono odbywać wyłącznie po wyznaczonych trasach i z zachowaniem wszelkich środków ostrożności.
- W sytuacjach awaryjnych kierownictwo SUW „Zawada” zastrzega sobie prawo do zamknięcia Stacji dla zwiedzająych w każdej chwili.
- Do obowiązków osoby oprowadzającej należy: zapoznanie zwiedzających z regulaminem zwiedzania, przepisami bezpieczeństwa oraz zasadami zachowania się na terenie Stacji, przedstawienie zwiedzającym historii i działania Stacji dawniej i dziś, udzielanie odpowiedzi na pytania związane z pracą zabytkowych urządzeń Stacji, czuwanie nad bezpieczeństwem zwiedzających.
- Zwiedzający zobowiązani są do: przestrzegania wszystkich zaleceń wydawanych przez osobę oprowadzającą, zachowania szczególnej ostrożności w pobliżu maszyn i innych urządzeń mechanicznych i elektrycznych, powiadomienia osoby oprowadzającej o potrzebie oddalenia się od grupy.
- Na terenie Stacji zabrania się: oddalania od grupy w trakcie zwiedzania bez powiadomienia osoby oprowadzającej, dotykania instalacji, urządzeń i innych eksponatów, przechodzenia poza barierki oraz wchodzenia do pomieszczeń nieznajdujących się na trasie zwiedzania, zwiedzania Stacji przez osoby nietrzeźwe lub znajdujące się pod wpływem środków odurzających, palenia tytoniu i spożywania alkoholu, zaśmiecania obiektu zwiedzanego. Na teren Stacji zabrania się również wnoszenia broni, oraz niebezpiecznych substancji i przedmiotów, a także wprowadzania zwierząt.
- Fotografowanie i filmowanie na terenie Stacji możliwe jest po uzyskaniu zgody kierownika SUW „Zawada”.
- Za wszelkie straty wynikłe z nieprzestrzegania zasad regulaminu oraz zaleceń osoby oprowadzającej odpowiedzialność (w tym finansową) ponosi zwiedzający. Za osoby niepełnoletnie odpowiadają ich rodzice bądź opiekunowie.
- SUW „Zawada” nie ponosi odpowiedzialności za rzeczy pozostawione lub zagubione na terenie Stacji.
- Zmotoryzowani mogą pozostawić pojazdy na wyznaczonych miejscach na terenie SUW „Zawada” na swoją odpowiedzialność.
- Uwagi i wnioski dotyczące zwiedzania można zgłaszać u kierownika SUW „Zawada” lub w siedzibie GPW S.A. w Katowicach.
Zabytkowa Stacja Wodociągowa „Zawada" udostępniona jest do zwiedzania bez opłat.
Stacja Uzdatniania Wody „Zawada"
ul. Bytomska 6a, 42-674 Karchowice
woj. śląskie
tel. 32 233 78 34, 32 233 78 76
e-mail:
Stacja Uzdatniania Wody „Zawada" znajduje się w przy ulicy Bytomskiej 6 w Karchowicach (woj. śląskie).
Aby ułatwić naszym gościom dojazd, umieściliśmy poniżej interaktywną mapę pozwalającą na zapoznanie się z możliwymi drogami dojazdu do nas.
Mamy nadzieję, że wkrótce Państwa u nas zobaczymy!
The Historic Waterworks Station ‘ZAWADA’ in Karchowice has been a landmark in the borough of Zbrosławice since 1895, when the first deep well was officially opened and started supplying drinking water to the residential parts of the western counties in the Upper Silesian Industrial Region including such cities asZabrze,Bytom, Ruda Śląska,Gliwiceand others. It was built and financed by the Royal Prussian Chief Mining Department and exploited the rich supplies of high quality water drilled as deeply as 180 metres underground. Since the beginning, the station was equipped with steam-powered pumping machines and it was modernized and expanded throughout the years. Thanks to successive managers of the station and some coincidence, a lot of equipment has been preserved from the early years and nowadays we can still see two piston pumping sets, a pumping turbine set, steam compressors and other steam-powered machines from the 1930s, as well as the old boiler house with two boilers produced by Deutsche Babcock & Wilkox Dampfkesselwerke A.G. from Oberhausen and A. Borsig G.m.b.H. Berlin-Tegel Company.Visitors can also have a look at the oldest deep well drilled in 1882, which is still in use.
The historic waterworks was a witness of stormy times in Silesiaat the turn of the 19th and 20th centuries. Today, being a part of the Upper Silesia Waterworks PLC in Katowice, it delivers potable water to inhabitants of Upper Silesia and is the biggest waterworks inPoland and one of the biggest inEurope.
After modernizing completed in 2001, the station is equipped with up-to-date pumping machinery powered with electricity and controlled electronically. The latest technology, the staff working here for generations, and above all, superb underground springs continuously controlled under strict demands in modern laboratories contribute to the highest quality and the best taste of the water produced here.
It is not common that the ‘retired’ equipment and modern machinery can be seen at the same place. That is why the managers of the company have been making attempts to adapt the station for those interested in how water is supplied to houses. The place was officially opened to visitors on 12th,October, 2004.
The Historic Waterworks Station was included in theIndustrial Monuments Routeof the Silesian Voivodeship since the beginning of its existence.
Historical outline
1874 – first drillings in the area of two villages i.e. Zawada and Karchowice
1882 – completion of the drilling work on the deepest well (215 metersdeep) – the so-called ‘Abyssal Well of Karchowice’
10th June 1891 – project of the ‘Zawada’ waterworks in Karchowice
25th June 1895 – establishment of the National Waterworks Company in Zawada - Zabrze
Beginning of 20th century – installation of new steam boilers
1921 – 1929 – major phase in modernization of the ‘Zawada’ Waterworks
1924 – establishment of the German – Upper Silesian Waterworks Company, Llc. for the supply of water to the German part of the Upper Silesian Industrial Area
1930 – activation of the biggest pump turbine set made by Borsig
1967 – steam driven installation starts to be driven by electric power
1991 – waterworks complex included on the List of National Cultural Heritage
2004 – the establishment is included in theIndustrial Monuments Routeof the Silesian Voivodeship
The station is open to individual visitors daily from 8am to 6pm.
Groups are asked to book in advance for sightseeing from Monday to Friday calling at +48 32 233 78 34.
Guided tours around the station can be booked on the second Saturday at 10.00 every month.
Access from Pyskowice or Wieszowa along the national road no. 94
Address: 42-674 Karchowice, ul. Bytomska 6a;
tel: +48 32 233 78 34 (76).
e-mail:
https://www.gpw.katowice.pl/zawada
Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A.
ul. Wojewódzka 19, 40-026 Katowice
mail:
tel: +48 32 6038 861
fax: +48 32 6038 614
KRS: 0000247533
NIP: 634-012-87-88
REGON: 271506695
Kapitał Zakładowy: 425 875 100 zł wpłacony w całości
